De grote multinationals zien dat startups niet langer aardige bedrijfjes zijn die vooral inspireren. Ze worden geconfronteerd met de harde, nieuwe werkelijkheid: kleinere bedrijven die met grote snelheid en een scherpe propositie in staat zijn om snel marktaandeel te veroveren. De snelheid waarmee dit gebeurt is voor de multinationals waarschijnlijk nog het meest verontrustend. Als bestuurders ook nog merken dat alleen eenzijdig de kosten laten verlagen niet voldoende soelaas biedt, moet innovatie zorgen voor groei van de winstgevendheid.

Om me heen zie ik allerlei bestuurders in allerijl maatregelen nemen om hun bedrijf vooral ook innovatief te laten worden. Aan activiteiten geen gebrek zou je zeggen. Veel grote bedrijven hebben inmiddels eigen investeringsfondsen (“corporate venturing”) om deel te nemen in startups. Business development afdelingen worden in snel tempo hernieuwd leven ingeblazen. Grote groepen medewerkers worden klassikaal de Lean Startup en andere methoden geleerd. Interne ondernemersprijzen worden uitgeloofd. De grote vraag is natuurlijk: leidt dit allemaal tot meer ondernemerschap en innovatie bij die grote bedrijven ?

Het antwoord moet volgens mij ondubbelzinnig NEE luiden.

Tijdelijke maatregelen en een kwartaal wat meer aandacht voor innovatie vanuit de top leidt natuurlijk nooit tot duurzame innovatie. TNO gaf vorig jaar al aan dat zij vond dat grote Nederlandse bedrijven te weinig innoveren. Ook de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) gaf vorig jaar aan dat alleen het verhogen van de R&D budgetten niet voldoende is om innovatiever te worden en te komende tot “lerende economie”.

Daarnaast is de structuur van een groot bedrijf a priori helemaal niet gericht op innovatie. Deze heeft in eerste instantie de focus op continuatie, voorspelbaarheid en schaalgrootte.  Om te innoveren moet je de moed hebben om jezelf te durven kannibaliseren. Maar welke manager gaat zijn carrière riskeren door met een plan te komen dat zijn omzet de eerste jaren fors omlaag brengt om vervolgens daarna te groeien ? De beloningssystemen in grote bedrijven zijn niet gericht op het stimuleren van innovatie. Daarnaast vraagt groei en innovatie om andere eigenschappen en gedrag, zoals ondernemerschap, verbeeldingskracht, visie en doorzettingsvermogen om er maar een paar te noemen. Vraag een manager van een multinational een plan om de kosten met 30% te verlagen en daarna een plan om met 30% te groeien. Raden welk plan eerder klaar is.

Innovatie vraagt om mensen met een vrije(-re) geest, die het bestaande ter discussie durven te stellen. Die een andere opvatting en perspectief hebben. Diversiteit. Dit verhoudt zich mijn inziens zich maar moeilijk met een corporate cultuur waarin eenheid en gelijkstemmigheid de boventoon lijken te voeren.

Tenslotte kan alleen maar sprake zijn van innovatie als alle randvoorwaarden daarvoor (in combinatie) aanwezig zijn, dat wil zeggen de juiste cultuur, de juiste mensen met de juiste skills, infrastructuur en een passende strategie om er maar een paar te noemen. En dan nog is het “a hell of a job” om innovatief te zijn en vooral te blijven.

Naar mijn mening is het veel effectiever als grote bedrijven zich vooral richten waar ze goed in zijn. Het opkopen van reeds succesvolle startups en deze verder opschalen. Innovatie adopteren in plaats van het zelf willen starten. Dat opschalen is overigens al moeilijk genoeg.